Txostenaren (Klima Aldaketaren Egoera eta Adierazle Sozialak: 2023ko Txostena eta bere Ondorioak) arabera, bero-boladen goraldiek, lehorteek, baso-suteek eta zikloi tropikalen indartze azkarrak zorigaitza eta kaosa eragin zuten. Milioika pertsonaren eguneroko bizitza aldatu zuten eta milaka milioi dolarreko galera ekonomikoak eragin zituzten.

Munduko klimaren egoera adierazteko zortzi alor jorratu dituzte txostenean:

Berotegi-efektuko gasek etengabe gora egin dute

2023an, berotegi-efektuko hiru gas nagusien kontzentrazioak (karbono dioxidoa, metanoa eta oxido nitrosoa) aurrekaririk gabeko mailetara iritsi ziren.

CO2 mailak industriaurreko arokoak baino %50 handiagoak dira, eta horrek atmosferan beroa atxikitzea eragiten du. CO2aren bizi-epe luzearen ondorioz, tenperaturek gora egiten jarraituko dute urte askotan.

Munduko batez besteko tenperatura 1,45ºC handiagoa izan da

Munduko batez besteko tenperatura azaleratik gertu, 2023an, 1,45°C handiagoa izan zen industria aurreko batez bestekoa baino (1850-1900). 2023. urtea 174 urteko behaketa-erregistroen artean beroena izan zen, eta aurreko urterik beroenetan lortutako errekorra hautsi zuen: 1,29°C-ko igoera 2016an, 1850-1900eko batez bestekoaren gainetik, eta 1,27°C 2020an. 2014tik 2023ra bitarteko hamarkadari dagokion munduko batez besteko tenperatura 1,20 °C handiagoa da 1850-1900eko batez bestekoa baino.

Mundu mailan, ekaina eta abendua bitarteko hilabete bakoitza izan zen dagokion hilabeterako inoiz erregistratu den beroena. Bereziki nabarmentzekoa da 2023ko iraila, iraileko munduko errekorra gainditu baitzuen tarte handiz (0,46°C-tik 0,54°C-ra igo da). Munduko tenperaturaren epe luzerako igoera atmosferako berotegi-efektuko gas-kontzentrazioen gorakadak eragin du. La Niña fenomenoaren baldintzetatik El Niño fenomenoaren baldintzetarako trantsizioak 2023ko erdialdean tenperaturaren igoera azkarrari lagundu zion. Itsas azaleko munduko batez besteko tenperaturak maximo historikoetara iritsi ziren apiriletik aurrera, eta uztaileko, abuztuko eta iraileko balio maximoak batez ere marjina zabal batez gainditu zituzten.

Bero ozeanikoaren gorakadak aldaketa atzeraezina dakar

Bero ozeanikoa 2023an iritsi zen mailarik altuenera. Berotze-tasek gorakada nabarmena izan dute azken bi hamarkadetan.

Beroketak aurrera jarraituko duela aurreikusten da, eta horrek aldaketa atzeraezina dakar, ehunka urtetik milaka urtera bitarteko eskaletara. Itsasoko bero-boladen maiztasun eta intentsitate handiagoak ondorio negatibo sakonak dituzte itsas ekosistemetan eta koralezko arrezifeetan.

Itsas mailaren igoera nabarmena

2023an, munduko itsasoaren batez besteko mailak maximo historikoa lortu zuen satelite bidezko erregistroetan (1993tik), eta horrek ozeanoen etengabeko berotzea (dilatazio termikoa) islatzen du, baita glaziarren eta izotz-mantuen fusioa ere.

Azken hamar urteetan (2014-2023), munduko itsasoaren batez besteko mailaren igoera-tasa (1993–2002) lehen hamarkadari dagokion itsas mailaren igoera-tasaren bikoitza baino gehiago da.

Izotza urtzen

Antartikako itsas izotzaren hedadurak satelite-aroko (1979tik) minimo historiko absolutua lortu zuen 2023ko otsailean, eta garai hartarako, minimo historiko bat mantendu zen ekainetik azaroaren hasierara arte. Urteko maximoa 16,96 milioi km karratu izan zen irailean, 1,5 milioi km karratu inguru gutxiago 1991-2020 urte arteko batez bestekoa baino.

Artikoko itsas izotzaren hedadura normala baino askoz txikiagoa izan zen, eta urteko balio maximoak eta minimoak, hurrenez hurren, erregistroak daudenetik bosgarren eta seigarren baxuenak izan ziren.

50 gradutan

Muturreko fenomeno meteorologikoek eta klimatikoek ondorio sozioekonomiko larriak izan zituzten biztanleak bizi ziren kontinente guztietan. Horien artean aipatzekoak dira ur-goraldi larriak, zikloi tropikalak, muturreko beroa eta lehortea, eta horiekin lotutako baso-suteak.

Daniel zikloi mediterranearraren ondorioz izandako muturreko prezipitazioei lotutako uraldiek Grezia, Bulgaria, Turkia eta Libia kaltetu zituzten. Otis urakana areagotu egin zen 5 orduko gehienezko kategoriara iritsi arte, satelite-aroko intentsitate-tasa azkarrenetako bat izanik. Muturreko beroak munduko leku askotan izan zuen eragina. Gertakari garrantzitsuenetako batzuk Europako hegoaldean eta Afrikako iparraldean gertatu ziren, bereziki uztaileko bigarren hamabostaldian. Italian 48,2°C-ra iritsi ziren, eta maximo historikoak Tunisian (49,0°C), Agadirren (Maroko) (50,4°C) eta Aljerren (Aljeria) (49,2°C) erregistratu ziren. Kanadako baso-suteen denboraldia txarrena izan zen erregistroak daudenetik. Afrikako Adarreko eskualdeak, ordurako lehorte luzea igarotzen ari zenak, tenperatura handiak izan zituen 2023an, batez ere urte amaieran.

Elikagai gabezia

Arrisku meteorologikoek eta klimatikoek areagotu egin zituzten elikadura-segurtasunarekin, populazioaren desplazamenduekin eta populazio kalteberetan izandako ondorioekin lotutako zailtasunak. Gainera, desplazamendu berriak, luzeak eta bigarren mailakoak eragiten jarraitu zuten, eta dagoeneko deserrotuta zeuden pertsona askoren ahultasuna areagotu zuten, hainbat faktorek eragindako gatazka- eta indarkeria-egoera konplexuen ondorioz.

Txostenaren arabera, mundu osoan elikagaien segurtasun falta larria duten pertsonen kopurua bikoiztu baino gehiago egin da, COVID-19aren pandemiaren aurretik 149 milioi pertsona izatetik 2023an 333 milioi pertsona izatera igaro baita. Munduko gose-mailak ez ziren aldatu 2021etik 2022ra. Hala ere, COVID-19aren pandemiaren aurreko mailen oso gainetik daude oraindik: 2022an, munduko biztanleriaren % 9,2ak (735,1 milioi pertsona) ez zuen nahikoa elikagai. Gatazka luzeek, atzeraldi ekonomikoek eta elikagaien prezio altuek eragiten dituzte munduko elikagaien segurtasun-gabezia handiak. Muturreko klimaren eta muturreko meteorologiaren ondorioek larriagotu egiten dute hori.

Finantzaketa-inbertsioak sei aldiz gehiago biderkatzeko beharra

2021-2022an, klimarekin lotutako munduko finantzaketa-fluxuak 1,3 bilioi dolar ingurukoak izan ziren, 2019-2020 aldiko mailen ia bikoitza. Hala ere, jarraipena behar duten finantzazio klimatikoko fluxuak munduko Barne Produktu Gordinaren %1 inguru baino ez dira.

Finantzaketa-defizit handia dago. Batez besteko egoera batean, finantzaketa klimatikoko urteko inbertsioak sei aldiz baino gehiago biderkatu behar dira. 2030ean ia 9 bilioi dolarrera iritsi beharko luke, eta beste 10 bilioi dolarrera 2050era arte.

Geldik egotearen kostua are handiagoa da. 2025-2100 aldirako, ezer ez egitearen guztizko kostua 1.266 bilioi dolarrekoa izango dela zenbatesten da. Hala ere, litekeena da zifra hori kalkulu oso baxua izatea.

Egokitzapenerako finantzaketa oraindik ere ez da nahikoa. 2021ean eta 2022an 66.000 milioi dolarreko maximo historikoa lortu bazuen ere, egokitzapenerako munduko finantzaketa-defizita handitzen ari da, eta garapen bidean dauden herrialdeetan soilik 2030era arte beharko direla kalkulatzen den urteko 212.000 milioi dolarren oso azpitik geratzen da.