Yanina Welp (Irazusta, Argentina, 1974) Albert Hirschman Centre on Democracy Graduate Institut-eko ikertzailea da, Pompeu Fabrako zientzia politikoetako doktorea eta Andre Politologoen Sarearen sortzaileetako bat. Demokrazien eta parte hartze prozesuen inguruan aditua da. Hainbat ikerlan eta liburu argitaratu ditu, azkena The Will of the People (Herritarren borondatea, The Gruyter argitaletxea). Sabino Arana Fundazioak gonbidatuta egon da Euskal Herrian, emakumea eta politika hizpide hartuta.
Boterea banatzeko jarrera ba al dago, zure ustez, emakumea aginte lekuetan sartzeko?
Esango nuke, zalantzarik gabe, boterea banatuagoa dagoela duela hogei urte baino. Uste dut eztabaida publikoan gailendu dela iritzi hau: emakumeek goi mailako kargu publikoetan eta botereguneetan egon behar lukete.
Erresistentziak non ikusi dituzu gehienbat?
Integrazioa egiteko garaian, batez ere. Integrazioa mamitzen ari da, baina ezbaian jartzen ari dira emakumea goi kargu politikoak izatera iristeko neurri batzuk. Zenbait herrialdetan, esaterako, kuotak ezartzea eztabaidagai da orain. Hemen ez dago arazo hori.
Zer arazo sumatu dituzu hemen?
Botere aparatuak gizonei egiten die mesede; patriarkatuaz hitz egin dezakegu. Baina patriarkatuak eragile asko biltzen ditu barnean, badira-eta emakume batzuk feminismoaren agendaren kontra daudenak. Uste dut aintzat hartzekoa dela. Ez da kontu biologiko bat. Ikusi besterik ez dago [Giorgia] Meloni Italian, Marine Le Pen Frantzian... Badaude emakume liderrak atxikitzen ez direnak feminismoaren agendara. Esan gabe doa emakume gehiago ditugula feminismoaren aldean, eta gizon gehiago bestean, baina ez da kontu biologikoa bakarrik. Inportantea da hau azpimarratzea, aldaketarako agendak aliantza bat beharko baitu transgeneroa izango dena.
«Aldaketarako agendak aliantza bat beharko du transgeneroa izango dena»
Zer harreman egon behar du, zure ustez, mugimendu feministaren eta erakundeen artean?
Normalean, tirabira dago beti harremanean, feminismoarekin eta edozein mugimendurekin. Uste dut inportantea dela mugimenduek autonomia mantentzea, baina, era berean, garrantzitsua da elkarrizketa eta negoziazio bideak zabalik egotea. Nahi badugu legeak aldatzea eta onartzea, parlamentuek aldatu eta onartu behar dituzte. Feminismoa alderdi politiko batekin lotzen bada, litekeena da feminismoaren kausa alderdi horren hauteskunde interesen menpe geratzea, baina alderdi politikoekin aliantzarik ez badauka, litekeena da haren eskaerak ez iristea lege esparrura. Oreka bat behar da hor.
Aldaketarik sumatu duzu lidergoetan?
Bai, eta asko aipatzen dugu. Badago lidergo mota bat femeninoarekin lotzen dena, baina horrek ez du esan nahi emakume guztiek daukatenik, edo gizonezkoek ezin dutenik eduki. Eta badaude lidergo maskulinoak. Uste dut oso ondo gorpuzten duela hori, adibidez, Isabel Diaz Ayuso Madrilgo erkidegoko presidenteak: kooperazio gutxi, hierarkikoa, gutxiespenezkoa... Beraz, ez dago biologizismorik. Baina bai, badago joera bat ikusten dena: zenbat eta emakume gehiago egon politikan, orduan eta negoziatzera emanagoak dira egiteko moduak.
Badaude ikerketak ildo horretan?
Bai. Zenbaki kontua da, baina ez da lineala. Ez da emakume bat, aldaketa bat. Baina, oro har, politikan zenbat eta emakume gehiago egon, orduan eta ordezkatuagoa egongo da aldaketa hori.
Emakumeek zergatik irauten dute gutxiago politikan?
Ez dago zertan gaizki ikusi aldaketa. Nik uste dut sistema politiko osasuntsu batek behar duela, gutxi gorabehera, %30ek irautea, esperientzia transmititzeko; beste %30 berritzea, belaunaldi aldaketa egiteko; eta beste %30ek sentitzea bizitzako aldi horretan ekarpen ona egin diezaioketela politikari, eta gero joatea. Gizarteak sumatzen duenean statu quo politiko bat dagoela, kasta moduko bat joaten ez dena, egoera hori ezkorragoa da.
Horrek atxikimendu falta eragin dezake?
Aldagai asko daude, baina oro har belaunaldi gazteetan halaxe gertatzen ari da. Uste dut garai historiko honen espirituak eragiten duela. Indibidualismoaren aroan gaude, bat-batekotasunarenean... Eta horrek berekin ekar dezake alderdi politikoen aparatuetatik urruntzea, oso erakundetuta dauden egituretatik urruntzea. Gazteei galdetzen diegunean ea kausa baten edo bestearen alde mobilizatuko diren, baietz esaten digute, baina gero ez dute gogorik denboran irauten duten egitura jakinetara lotzeko, ez dituzte begi onez ikusten. Ez atzera ez aurrera gaude orain egitura politikoei dagokionez, eta arazotsua izan liteke. Lotura du garai honen espirituarekin, eta gazteek politika eta statu quo-a modu ezkor batean ikustearekin.
Zer dago atxikimendu falta horren atzean?
Helduok dugu horren ardura. Zerbait ez gara ondo egiten ari sozializatzeko gai ez bagara, komunikatzeko, ulertzeko gai ez bagara... Gure gain hartu behar dugu ardura hori.
«Parte hartze prozesu sakonagoak dituzten herrialdeetako herritarrek ez dute politikarako halako atxikimendu faltarik»
Uste duzu parte hartze prozesuak irekitzeak lagun dezakeela atxikimenduan?
Hogei urte baino gehiago daramatzagu aztertzen parte hartzeko mekanismoak nola txertatu boterearen egituretan. Adibidez, sumatzen dut hemen erresistentzia handia dagoela erreferendumak egiteko. Urteak dira Suitzan ikertzen dudala. Han, adibidez, parlamentuak onartutako lege bati betoa jar diezaiokete herritarrek. Zein da horren alde ona? Alderdiak behartuta daudela hartu nahi dituzten neurriak herritarrei ondo azaltzera, badakitelako betoa jar diezaieketela bestela. Elite politikoek gobernatzen dute egitura gehienetan, eta herritarrek politika arbuiatzen dute, besteak beste, sumatzen dutelako politikoek nahiago dutela herritarrek ez parte hartzea haien erabakietan.
Uste duzu elite horiek eragina dutela atxikimendu faltan?
Bai, hori ikertua daukagu. Ikusi dugu parte hartze prozesu sakonagoak dauzkaten herrialdeetan, adibidez, zenbait lege onartzeko galdeketak egin behar dituzten herrialdeetan, herritarrek ez dutela halako atxikimendu faltarik.
